Walka o skrócenie czasu pracy była jednym z głównych pól aktywności ruchu pracowniczego i związkowego w XIX i XX wieku. Jej głównym efektem było wywalczenie 8-o godzinnego dnia pracy, wolnych weekendów oraz płatnych urlopów. Rozwiązania te upowszechniły się w Europie w okresie międzywojennym i w latach 50., ale bardzo szybko stały się obiektem ataku władz państwowych i pracodawców, dążących do wydłużenia czasu pracy.

Od lat 80. możemy zaobserwować trend polegający na „uelastycznianiu czasu pracy” - wprowadzaniu nowych systemów czasu pracy i form zatrudnienia, które umożliwiają pracę dłuższą niż 8 godzin dziennie, dopuszczają wykonywanie obowiązków służbowych w niestandardowych porach (weekendy, święta, pora nocna), dają pracodawcom dużą swobodę w decydowaniu o sposobie rozliczania godzin nadliczbowych, jednym zdaniem: znoszą restrykcje dotyczące gwarantowanego czasu wolnego. Jest to najczęściej motywowane koniecznością „utrzymania rentowności”, konkurowania na globalnych rynkach i „wymogami” związanymi ze zmianami technologicznymi. W Polskich warunkach, dążenie do wydłużania czasu pracy nie napotyka większego oporu pracowników i pracownic ze względu na niskie pensje, które skłaniają dużą grupę osób do pracowania dłużej.

W tych warunkach związki zawodowe, zwłaszcza w Polsce, nie są szczególnie aktywne ani w walce o obronę „8-o godzinnego dnia pracy” ani w walce na rzecz dalszego skracania czasu pracy. Horyzont działań większości organizacji związkowych ogranicza się do zapewnienia dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych i łagodzenia społecznych skutków „uelastyczniania czasu pracy”. W efekcie, w Polsce pracownicy i pracownice pracują dużo dłużej niż ich koledzy i koleżanki z większości krajów europejskich – dane OECD wskazują, że rocznie w Polsce pracownicy i pracownice pracują średnio rocznie 1 792 godziny – to ponad 200 godzin dłużej niż w przypadku krajów Skandynawskich, Niemiec czy Francji. To także dużo więcej niż średnioroczny czas pracy w Hiszpanii, Portugalii czy krajach bałtyckich albo Słowacji i Słowenii.

Z drugiej strony, kwestie związane z czasem pracy stały się ostatnio zarzewiem co najmniej kilku kluczowych konfliktów pracowniczych: pracownicy i pracownice Amazona podnieśli kwestię długich dojazdów do pracy, personel magazynów korporacji Avon odmówił wykonywania kolejnych nadgodzin w lipcu br., a operatorom żurawi udało się wywalczyć rozporządzenie ograniczające czas wykonywania przez nich czynności związanych z obsługą dźwigów do 8 godzin dziennie. Równolegle, trwa debata nad zasadnością wprowadzonego niedawno zakazu handlu w niedziele, którego jednym z głównych motywów była kwestia czasu wolnego dla pracowników i pracownic handlu. Pojawiają się także pomysły skrócenia ustawowego czasu pracy do 7 godzin dziennie – choć obywatelski projekt ustawy mający wprowadzić to rozwiązanie przygotowany przez partię Razem nie zdobył wystarczającej liczby podpisów aby możliwe było złożenie go do Sejmu.

Wychodząc od tych doświadczeń i propozycji zmian prawnych, chcemy zorganizować związkową debatę poświęconą kwestii czasu pracy. Chcemy, aby jej punktem wyjścia była analiza sytuacji w poszczególnych zakładach pracy – obowiązujące przepisy i zasady dotyczące systemów i rozkładów czasu pracy, nadgodzin, pory nocnej, ewidencji czasu pracy. Na tej podstawie zdiagnozujemy główne problemy dotykające poszczególnych grup pracowników i pracownic i omówimy działania, jakie w temacie czasu pracy podejmowały różne organizacje związkowe. Efektem debaty ma być wypracowanie propozycji w zakresie tego jakie działania – jako związkowcy i związkowczynie, możemy podjąć w kwestii czasu pracy, jakie postulaty (i do kogo kierowane) możemy wysuwać oraz w jaki sposób możemy łączyć i wspierać walki i działania zogniskowane na kwestii czasu pracy.

Debata jest organizowana przez OZZ Inicjatywa Pracownicza, ale do udziału w niej zapraszamy także inne, zaprzyjaźnione organizacje związkowe. Odbędzie się ona 23 listopada (sobota) w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (ul. Pańska 3), a jej punktem wyjścia będzie ankieta przeprowadzona w komisjach i organizacjach związkowych, które zadeklarują swój udział.

Osoby zainteresowane prosimy o kontakt: wksozzip [@] gmail.com

PROGRAM SPOTKANIA:

11:30 - 12:00 - rejestracja / kawa

Część I - Kontekst: Wyzwania dla związków zawodowych w XXI w. związane z czasem pracy

12:00 - 12:20 - Czas pracy w ujęciu historyczny. Pracujemy dłużej czy krócej niż dawnej? / Jarosław Urbański Poznańska Komisja Międzyzakładowa OZZ Inicjatywa Pracownicza

12:20 - 12:40 - Konflikt o długość czasu pracy w ujęciu ekonomicznym / Jakub Grzegorczyk Warszawska Komisja Środowiskowa OZZ Inicjatywa Pracownicza

12:40 - 13:20 Dyskusja

13:20 - 13:30 przerwa kawowa

Część II Konflikty o czas pracy na poziomie zakładowym

13:30 - 14:30 Sukcesy i porażki w walce o czas pracy na poziomie zakładowym - prezentacje przedstawicielek i przedstawicieli organizacji zakładowych:
- Komisja Międzyzakładowa OZZ Inicjatywa Pracownicza Avon Distribution
- Komisja Międzyzakładowa OZZ Inicjatywa Pracownicza Volskwagen Poznań 
- Komisja Międzyzakładowa OZZ Inicjatywa Pracownicza Amazon
- Komisja Międzyzakładowa OZZ Inicjatywa Pracownicza Poznańskie Żłobki
- Międzyzakładowy Związek Zawodowy Pracowników "Zjednoczeni"

14:30 - 15:15 Dyskusja: Główne problemy z czasem pracy w różnych branżach i zakładach pracy - w poszukiwaniu pola do wspólnych działań
Moderacja: Urszula Łobodzińska / Warszawska Komisja Środowiskowa OZZ IP

15:15 - 15:45 Przerwa obiadowa

Część III Od konfliktów zakładowych do działań ogólnopolskich - w poszukiwaniu wspólnych postulatów i strategii

15:45 - 16:30 Projekt Partii Lewica Razem o skróceniu tygodnia pracy do 35 godzin
Prezentacja: Przedstawiciel lub przedstawicielka partii Lewica Razem
Dyskusja: Czy jesteśmy gotowi na 35-o godzinny tydzień pracy?

16:30 - 17:00 - Rozporządzenie ws. BHP w zawodzie operatorów żurawi - czy same regulacje prawne wystarczą do skutecznego skracania czasu pracy?
Prezentacja: Krzysztof Król / Poznańska Komisja Międzyzakładowa OZZ IP
Dyskusja: Działania dotyczące czasu pracy w branży budowlanej

17:00 - 17:30 Przepisy BHP jako narzędzie skracania czasu pracy - praktyczne wnioski i przykłady działań / Piotr Krzyżaniak grupa ds prawnych OZZ IP

17:30 - 18:00 Podsumowanie i próba wypracowania wniosków